Trends

Trends:

Speciaalbier in Nederland

Piekten wij te vroeg?

De opmars van speciaalbier stagneert in ons land. Ook in andere landen zoals Denemarken zien we dat gebeuren. De huidige mode om bieren met zeer uitgesproken smaken te brouwen maakt de droom van de uitgesproken speciaalbierliefhebbers waar maar dringt niet door tot de gewone, pils drinkende consument. Om die consument over te halen om speciaalbierdrinker te worden is eenvoudig doch smakelijk bier nodig. Doordrinkbaar bier, dorstlessend bier met smaak. In het vorige nummer van PINT-nieuws stond een artikeltje over het verschil tussen Nederland en Denemarken als het om speciaalbier en bierverenigingen gaat. Helaas was dat stukje gebaseerd op verouderde cijfers. Inmiddels hebben wij er 2,5 miljoen Nederlanders bij en Denemarken ook een half miljoen. Ook het vergelijken van de exportcijfers van bier tussen ons land en Denemarken is niet zo zinnig, de pilsexporteurs Heineken en Carlsberg verstoren het beeld volledig.
Ik constateer echter ook, en dat is veel belangrijker, dat de groei van de Deense bierconsumentenorganisatie al enkele jaren over het hoogtepunt is. Sterker nog, op de EBCU-vergadering die eind april in het Oostenrijkse Linz werd gehouden, rapporteerden de Danske Ølentusiaster, dat hun ledenaantal weer met enige honderden leden is gezakt. In november 2009 waren dat er nog 9679. Op het hoogtepunt, in mei 2007, had men 11.360 leden. Ondanks de vele activiteiten die de Danske Ølentusiaster organiseren, zoals het Europese bierfestival in september 2008 en vele andere landelijke en regionale activiteiten, lukt het niet die daling te stoppen. De Denen piekten dus zo'n twee jaar geleden, de vele regio's draaien weliswaar goed maar de groei is er uit.
Ook het prachtige tijdschrift ØlentusiasteN heeft al 10% van haar pagina's moeten inleveren. De Deense organisatie kan veel meer doen dan PINT, ze hebben vier betaalde krachten. Toch lukt het werven van meer leden niet.
TEVREDEN CONSUMENTEN
Net als Nederland was Denemarken ooit een pilswoestijn, nu kent men er vele speciaalbier-oases. In Denemarken is veel tot stand gebracht, er zijn nu circa 120 micro-brouwerijen, het aantal openingen en sluitingen blijkt in evenwicht te zijn. Het lijkt er op dat veel gewone Deense consumenten nu op veel plaatsen een speciaal bier kunnen drinken of mee kunnen nemen naar huis. En dat zijn ze daar tevreden mee. Dankzij het internet weten ze precies waar ze moeten zijn en kunnen ze elke informatie over ieder bier vinden. Het is wel goed zo, denken ze nu. Waarom zou je je bij de Danske Ølentusiaste aansluiten? In Nederland begon de opkomst van het speciaalbier eind jaren zeventig met het privé importeren van Belgische bieren. In de jaren tachtig ontstonden ook de eerste nieuwe, kleine brouwerijen. Die begonnen met het brouwen van Belgische biertypen zoals tripels, amber- en witbier. Deze focus op Belgisch bier hield ook de vooruitgang tegen, beginnende brouwers volstonden vaak met het brouwen van weer een tripeltje met daarin een overmaat aan kruiden.. De grote brouwers pakten dit signaal zeer traag op maar halverwege de jaren negentig hadden ze het helemaal voor elkaar. Ieder groot merk kon een aantal Belgische biersoorten zoals tripel, amber en witbier leveren. De uitbreiding van het aantal tappunten in de horeca gebeurde ook zeer snel. Men ging van 1 naar 4 of 6 taps, het werd de standaard in de grotere steden. Via eigen groothandels en slijterijen zorgden de grote brouwers er ook voor dat de consument een ruimere bierkeuze kreeg om thuis te drinken. In de ogen van de grote brouwers én die van de gewone consumenten was Nederland klaar. Overal kon je naast pils ook iets anders drinken.
Dat er meer aan de hand is zoals PINT niet nalaat te benadrukken is voor de gewone bierdrinker niet interessant.
Let op. Ik heb het over gewone bierdrinkers. Dat zijn consumenten maar ze voelen zich niet aangesproken als bierconsumenten. Zijn er in Nederland kaasconsumenten? Of heeft iedere Nederlander wel een adresje waar lekkere kaas te krijgen is en volstaat dat. Alleen de Slow-food beweging weet dat er geen rauwmelkse kaas meer verkocht mag worden en maakt zich daar druk over.
Zijn er in Nederland visconsumenten? In kleine kring (Greenpeace) maakt men zich druk over het uitsterven van sommige vissoorten. Wie maakt zich er druk om waar de kibbeling vandaan komt en hoe lang nog? De supermarkten komen met alternatieven, zelfs voor gerookte paling en de consument koopt ze. Gewone consumenten denken dat ze een ruime keuze aan speciaalbier voorgeschoteld krijgen in de supermarkt.
VERZADIGING
De tijd heeft niet stilgestaan. De biermarkt (lees: pilsmarkt) krimpt in Nederland en de omringende landen inmiddels al een aantal jaren. De grote brouwers zoeken de oplossing in het vergroten van hun eigen marktaandeel en komen niet meer met nieuwe biersoorten. Dat doen kleine brouwers nu juist wel. De Denen vielen al op door de vele stijlen en goede kwaliteit, daar begon de opmars van nieuwe (huis)-brouwerijen pas echt in het begin van deze eeuw. Daar lag de nadruk niet zo sterk op het brouwen van Belgisch bier, ook Duitse, Britse en Amerikaanse biertypen werden snel geaccepteerd door de consument. Ook in Denemarken is de sprong naar diversiteit gemaakt. Kennelijk is er nu sprake van een soort verzadiging.
In Nederland merk ik dat veel gewone consumenten het prettig vinden dat ze 'een' speciaal bier bij de supermarkt kunnen kopen of in de horeca kunnen bestellen. Wat dat nu precies voor bier is vinden ze minder spannend. Ze zijn blij met een bier met meer smaak, of dat nu Leffe, Affligem of Grimbergen heet interesseert ze nauwelijks. Ook in andere landen zie je soortgelijke ontwikkelingen. Waarom groeit Zythos niet naar 10 of 20 duizend leden? Omdat de doorsnee consument in België best veel keus heeft in biersoorten. Het verhaal er achter, zaken als sluitingen van brouwerijen, smaakverzoeting, etiketbieren en dergelijke interesseert die consument niet.
BEERGEEKS, COLLABORATIVE BEER, GLOBALISERING
. Er zijn specifieke groepen die zeer intensief met bier bezig zijn. Bijvoorbeeld de hobbybrouwers, zij ontwikkelen zich regelmatig tot professionele brouwers. Zij houden alle nieuws over bier bij, net als de fanatieke beer geeks. Deze sociale nerds zijn altijd met bier bezig. Het zijn kleine minderheden die veel invloed hebben. De fanatieke leden van de internetgemeenschappen Ratebeer.com en BeerAdvocate behoren daar zeker toe. De lijstjes die ze opstellen van topbieren en -brouwerijen scoren hoog in de pers.Doordat deze groepen de publiciteit zeer goed weten te vinden met verkiezingen van bijvoorbeeld het beste bier ter wereld krijgen sommige speciaalbieren wel buitenproportioneel veel aandacht. Tot op zekere hoogte is dat goed voor de betreffende brouwers. Het publiek, de consument, kan hier helemaal niets mee. Zulke bijzondere bieren zijn bijna nergens te koop, hun smaak is vaak zeer uitgesproken tot extreem en door de marktwerking zijn ze zeer prijzig. De globalisering van speciaalbier wordt gevoed door het internet maar ook doordat veel brouwers elkaar beter hebben leren kennen tijdens het jureren bij bijvoorbeeld de World Beer Cup en op festivals. Veel brouwers brouwen nu samen speciale gelegenheidsbieren in elkaars brouwerij, om van te leren en vooral omdat ze dat erg leuk vinden om te doen. We noemen dat Collaboration bieren. Ze zijn vaak zeer uitgesproken, experimenteel, eenmalig en er is weinig van. Ideaal vocht voor beer geeks. Doordat brouwers zo zeer snel leren hoe in andere bierculturen wordt gebrouwen zie je steeds meer stijlen opduiken in landen waar je dat niet zo snel zou verwachten. Tegenwoordig kan iedere bierstijl overal opduiken. Onstuitbaar is ook de opmars van de Amerikaanse hopsoorten zoals Cascade, Amarillo, Chinook, Summit en Simcoe en in het kielzog daarvan Nieuw-Zeelandse hop zoals Nelson Sauvin. Tegenwoordig zie je overal in Europa dat men brouwt of nog experimenteert met deze hopsoorten, bijvoorbeeld door er ook mee te dryhoppen. Meestal brouwt men dan IPA's, uitgesproken bittere bieren met een typerende citrusachtige geur. Dat zijn bieren voor gevorderde speciaalbierdrinkers, geen bieren voor beginners.
UITZONDERING
Al deze ontwikkelingen ziet men niet alleen in Denemarken en op wat kleinere schaal in andere Scandinavische landen maar bijvoorbeeld ook in Italië. Daar zijn inmiddels zo'n 300 micro-brouwerijen ontstaan die Belgische, Duitse en Amerikaanse biertypen brouwen. Bovendien experimenteren ze heel veel met lokale kruiden en fruitsoorten, de Italiaanse stijl. Net als in andere landen vinden deze bieren zowel lokaal als in bierwinkels in binnen- en buitenland veel aftrek. De lokale verkoop is de basis voor de brouwer, de rest gaat, vaak tegen hoge prijzen, naar de incrowd in binnen- en buitenland. In Oostenrijk zijn er inmiddels 189 brouwerijen waarvan alleen al in Öberösterreich 41. Van dat aantal is 48 traditioneel en 141 nieuw. Vele van deze brouwerijen, oud en nieuw, voelen zich niet beperkt door het Duitse Reinheitsgebot en experimenteren lustig met kruiden, fruit en andere toevoegingen. De Oostenrijkse consument krijgt zo een 'Vielfalt' aan biersoorten aangeboden. Denemarken, Oostenrijk en Italië kennen verenigingen van bierconsumenten die bij de EBCU zijn aangesloten. Hard groeien doen ze niet (meer), in tegenstelling tot grote broer CAMRA. Hoe kan het dan dat onze Britse zustervereniging CAMRA tegen de trend in blijft groeien? Via een opmerkelijke campagne lukte het haar vorige zomer niet alleen de kaap van 100.000 leden te nemen tijdens het GBBF maar zelfs 14% door te groeien naar 112.500 leden op dit moment. Dat is een doorbraak. Er was voldoende ammunitie voor de professionele wervingscampagne die CAMRA voerde. Volgens CAMRA is de pub voor 84% van de Britten net zo belangrijk als het postkantoor of winkels. Vorig jaar sloten 57 pubs per maand in Groot-Brittannië. Pas als het - bijna - te laat is kan je de massa mobiliseren.
EN PINT DAN?
Hoe doorbreek je in Nederland de status quo? Kunnen we van de Britten leren? Dat zal lastig worden. Het café heeft hier niet dezelfde sociale functie als in Groot-Brittannië, zeker niet in het calvinistische deel van ons land. Er zijn in Nederland nog slechts een handvol 'oude' brouwerijen over uit het verleden, de gewone consument is niet te mobiliseren bij de volgende sluiting. In de Verenigde Staten lukt de doorbraak. Mooie voorbeelden zag ik in de 'Mid-West'. Het bier van de New Glarus Brewing Company bijvoorbeeld is alleen verkrijgbaar in de eigen staat Wisconsin. De Spotted Cow is daar de hardloper, het is een goed doordrinkbare ale van 4,8%. Een onopvallend bier, niet terug te vinden in de lijstjes van de beer geeks. Eigenaar en brouwer Dan Carey heeft in november 2007 een nieuwe brouwerij neergezet waarmee hij nu al 90.000 hl per jaar produceert. Met zijn Spotted Cow verslaat hij in zijn eigen staat met gemak de concurrenten Miller Light en Bud. Op smaak!
Hier heeft de consument zijn lekker bier wel ontdekt. Dat New Glarus nog 5 andere vaste bieren brouwt, minstens zoveel seizoensbieren en daarnaast nog een aantal zeer bijzondere interesseert die consument al weer veel minder. En ander voorbeeld is de Bell's Brewery, uit Galesburg. Deze brouwerij in de staat Michigan is nu de 12e brouwerij in grootte in de VS, New Glarus staat op plaats 22. Bell's brouwde in 2008 ruim 132.000 hl (+ 23%), en 149.000 hl in 2009. De jaarlijkse groei kent dubbele cijfers, de verwachting voor 2010 is 179.000 hl. Het meest gedronken bier is Oberon. Opnieuw een onopvallend maar zeer doordrinkbaar bier van 5,8%, een ale die gehopt wordt met Saaz. Daarnaast maken ze nog achttien andere biersoorten en prachtige op hout gelagerde bieren. Vorig jaar groeide het marktaandeel van de Amerikaanse Craft Brewers tegen de verdrukking in met 7,2%. Want de totale biermarkt zakte met 2,2%. De Craft Brewers hebben nu een marktaandeel van 4,3% in volume en 6,9% in dollars. Loopt PINT niet veel te ver voor de troepen uit? Spreken wij de gewone consument wel aan? Zouden wij als organisatie van bierconsumenten niet veel meer de nadruk moeten leggen op doordrinkbare bieren met smaak en niet te veel alcohol zoals Koninck of Palm. Waarbij je hoopt dat een dergelijk bier van een Nederlandse brouwerij gaat doorbreken. Daarmee bereik je de gewone consument die nu nog voornamelijk pils drinkt.
Tekst: Theo Flissebaalje, 9 mei 2010
Dit artikel verscheen in PINT-nieuws 178 van juni 2010

2024